نگاه مینویی به آفرینش اصول و آموزه های محیط زیستی در پهلویسم

دومین ارزش از ارزشهای جاودانی در فرهنگ پهلویسم نگاه مینوی به آفرینش طبیعت و محیط زیست است.

در پرتو جهان بینی الهی در فرهنگ ایرانی مجموعه آفرینش و کیهان از خورشید و ماه و ستارگان گرفته تا آب و خاک و هوا و آتش و جانوران جلوه ای از سرچشمه هستی آفرین و اسباب جلال و آسایش و خوشی آدمیان است و انسان باید از آنها در راستای خوش باشی خویش بهره مند شود و خود نیز در خوش باشی دیگران با کار و کوشش سهیم باشد در برابر انسان وظیفه دارد به آیین سپاس از آفرینش و طبیعت در سالم نگهداری آنها بکوشد و حال آنها را نیز خوب کند.

مجموعه آفرینش و طبیعت و مادرزمین نه تنها در آموزه های زرتشت چهره الهی دارند بلکه شاهان باستان ایران نیز به بهداشت محیط زیست اهمیت میدادند و در آبادانی آن کوشا بودند؛ چون باور داشتند زمین اهورا مزدا را چون دختری ست که برای نیک نامان و پیروان حق و راستی فراوانی و ثروت میآورد و اهورامزدا برزیگران را چون پدر است و از اعمال و کردار نیک بندگان خشنود میشود.

نگاه زنانه به مادرزمین از موضوعات بسیار برجسته در فرهنگ ایرانی است. پنجم اسفندماه هر سال به سپندار مذ تعلق داشت و از عیدهای بزرگ دینی و اجتماعی ایرانیان به شماره میرفت ابوریحان بیرونی این جشن را عید زنان نامیده و گفته است که درین روز زنان از شوهرانشان هدیه دریافت میکردند شهید راه میهن مهربانو فرخ روپارسای در کتاب پاکیزه زن در ایران باستان می نویسد: «از آنجا که کشت و کار و آبادانی در آیین زرتشت اعتباری بس ارجمند دارد سپندار مذ موظف است که زمین را خرم و آبادان برپای دارد و دلگرمی و شادمانی هر کس را که به کشت و کار می پردازد فراهم آورد.

در موارد بسیار به اشکال گوناگون به کسانی که به کار کشت و زرع و آبادانی میپردازند بشارت داده شده است که خشنودی سپندارمذ و اهورامزدا پدر آسمانی را فراهم آورده اند.

این فرشته، مظهر وفا و فرمانبرداری و صلح و سازش درین دنیا شناخته شده و همه خشنودی و آسایش جهان بر روی زمین به دست او سپرده است.»

آب نیز در فرهنگ ایرانی بسیار ارزشمند بود و با سرسختی ویژه ای از آلودگی آن با شیوه های گوناگون جلوگیری می کردند. آب جان افزا و فزاینده گله و رمه و ثروت و فراوانی و آبادانی و مملکت است. ناهید یا آناهیتا که ایزد آب بود افزون بر سرپرستی آب نماد فراوانی و زایش و قدرت و زندگیست او دشمن زشتی و پلیدی و نگاهبان نسل میباشد و نطفه مردان را پاک و رحم زنان را پالایش میکند تا فرزند پاک زاده شود کاهنده درد زنان است و پرورنده شیر در سینه بانوان دلیران و جنگ آوران راه حقیقت را یاری دهنده و دشمنان را نابودگر است.

از هرودوت، تاریخ نگار یونانی سده پنجم پیش از میلاد مسیح گرفته تا به آگاسیاس تاریخ نویس یونانی سده ششم پس از میلاد مسیح ستایش آب را به ایرانیان نسبت داده اند هرودوت می نویسد که ایرانیان خورشید و ماه و زمین و آتش و آب و باد را ستایش نموده برای آنها فدیه و نیاز می آوردند باز همین تاریخ نگار در جای دیگری از کتابش مینویسد ایرانیان در آب روان یا رودخانه نه ادرار می کنند نه آب دهان می اندازند؛ زیرا برای آب ،روان، تقدسی فراوان قائل هستند.

هوا نیز ایزدی به نام وایو Vayu داشت پادشاهان و نامداران با ستایش فرشته هوا از و برتری و رستگاری خوارستارند و دوشیزگان برای رسیدن به شوهران خوب و کامیابی و خوشبختی از و یاری می جویند.

(ویویا) ایزد هوا فضایی ست که از بالا با جهان مینوی و از پایین با جهان تیره پیوند دارد. ویو جدا سازنده آفرینش خِرد مینوی از آفریدگان خرد خبیث و ناخجسته است و بر دو گونه میباشد: یکی ایزد نگهبان هوای پاک و سودبخش و دیگری ناپاک و زیان آور آتش تحت نگاه داشت ایزد آذر بود و در فرهنگ ایرانی بسیار ارج داشت. آتش دشمن دیوان و اهریمنان است و از همین رو در «اوستا» به نیکی و بلندی ازین ایزد یاد میشود پیدایش آتش در ایران باستان به هوشنگ پادشاه پیشدادیان منسوب است و فردوسی بزرگ داستان پیدایش آن را در «شاهنامه» آورده است. جشن سده که در دهم بهمن با آتش افروزی برگزار میشود و امروزه با نام «چهارشنبه سوری» از آن یاد می شود، روزیست که آتش در آن پدیدار شده است.

حیوانات نیز در فرهنگ ایرانی بسیار محترم شمرده شده اند، به ویژه سگ که در میان میلیونها جانور چرنده و پرنده و خزنده اهلی ترین آنها و نامزد به وفاداری ست سگ در فرهنگ ایرانی نه تنها ناپاک و نجس نیست بلکه به نگهداری آن سپارش شده است. درین میان سگ خانگی سگ خان و مان و سگ شکاری بیشترین اهمیت را دارا بوده است. در فرگرد ۱۵ وندیداد سگ آزاری گناهی معرفی شده است که سبب پشوتنو شدن آدمی میشود و هیچ تاوانی سگ آزار را از گناه

خویش رهایی نمیبخشد زنده نام ابراهیم پورداود مینویسد:

در تاریخ و دین و اوستا و نوشته های پهلوی و پازند و پارسی بیش از آنچه درین مقاله یاد کردیم از سگ سخن رفته است. از آنچه در اینجا گفته آمد به خوبی پیداست که این جانور تا به چه اندازه نزد ایرانیان گرامی و ارجمند بوده آری این جانور مهربان از مهر و دلسوزی ایرانیان برخوردار بوده و می توان گفت هیچ یک از اقوام روی زمین به اندازه ایرانیان نسبت به جانوران سودمند غمخوار نبودند.

امروزه در کشورهای متمدن جهان چهارپایان و جانوران سودمند و در جزء آنها سگان از حمایت انجمنهای جانور دوست برخوردارند اما نزد ما امروزه برخلاف آیین هزاران سال پیش این سرزمین رفتار میکنند.

اسب نیز نزد ایرانیان جایگاه والایی داشت که ابراهیم پورداود در کتاب فرهنگ ایران باستان درباره آن به خوبی سخن گفته است.

حکیم عمر خیام نیز در کتاب نوروزنامه درباره اسب و شیوه درست نگهداری از و و ارزش آن و نیز درباره شیوه پرورش و نگهداری باز نزد ایرانیان سخن رانده است که شایسته خوانش میباشد.

در سایه همین نگاه انسانی به حقوق حیوانات بود که هر کس در ایران باستان حیوان آزاری میکرد تنبیه میشد و تنبیه به این شیوه بود که نه ده هزار حشره زیان بار به فراورده های کشاوزی را در کشتزار بکشد و اسباب کشاورزی به کشاورزان دهد ،آذرپاد حکیم و دانای ایرانی کشتن حیوانات را سبب خشم آنجهانی می داند و جایی که در آن خونی ریخته میشود را مرکز پلشتی و پلیدی و کاستن شماره مردمان و گرفتاری به دست آفتها و آسیبها و بلاها و محل مناسبی برای خراب کاری اهریمن و افسونگران می پندارد.

در فرهنگ ایرانی قربانی خونی کار ناپسند شمرده شده است و تنها قربانی که در بارگاه اهورا مزدا پذیرفته میشود تقدیم و نثار اندیشه و گفتار و کردار نیک است نه ریختن خون جانوران بی گناه و سودمند.